*Αν θέλετε να διαβάσετε το πρώτο μέρος του κειμένου, βρείτε το εδώ:
https://anemosmagazine.gr/2019/uncategorized/vienni1/
Περπατούσα στα λιθόστρωτα καλντερίμια κοντά στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου, στη Dom Gasse, στη Schueller Strasse όπου βρισκόταν το «FigaroHaus», το σπίτι όπου έμενε ο αγαπημένος Wolfgang Mozart τα πρώτα χρόνια του στη Βιέννη όταν συνέθετε μερικά από τα σημαντικότερα έργα του, την όπερά του «Οι Γάμοι του Φίγκαρο», τα ξεχωριστής μουσικής σύλληψης και σχεδόν υπερβατικής τελειότητας Κοντσέρτα για πιάνο, όπως το κοντσέρτο σε λα μείζονα, KV 488, σε ντο ελάσσονα, KV 491, τα Κουαρτέτα εγχόρδων που αφιέρωσε στον άλλο μεγάλο συνθέτη και φίλο του Joseph Haydn. Το σπίτι που σήμερα έχει γίνει μουσείο ήταν δυστυχώς κλειστό, καθώς ανακαινιζόταν και επεκτεινόταν, για να είναι έτοιμο την επόμενη χρονιά, το 2006, όταν θα εορτάζονταν τα 250 χρόνια από τη γέννηση του Συνθέτη.
Οι απογευματινοί περίπατοι στους βιεννέζικους δρόμους, καθώς αφήνεσαι να κοιτάς τις διαδοχικά αποκαλυπτόμενες στο βλέμμα προσόψεις των κτιρίων που συναντάς, αυτές τις αρχιτεκτονικές όψεις ενός παρελθόντος που επιβιώνει απρόσβλητο θαρρείς από τον Καιρό και τις επιδράσεις του Ανθρώπου, αρμονισμένες σε τέτοια εντελέχεια με το παρόν, είναι μια εμπειρία που δεν χορταίνεις, αν σκέφτεσαι και αν νιώθεις πραγματικά, όσες φορές κι αν τη ζήσεις. Ένα βαθύσκιωτο, ώριμο απόγευμα στην Graben κοντά στον Καθεδρικό, τα βιεννέζικα cafe που επισκεπτόμουν, καθένα με τη δική του προσωπικότητα, το Mozart Café πίσω από την Όπερα που ανακάλυψα για πρώτη φορά, το θρόισμα των φυλλωμάτων στην κεντρική λεωφόρο, το «Ring» όπως λέγεται, εκεί που κάποτε βρίσκονταν τα τείχη γύρω από την παλαιά πόλη της Βιέννης. Η δεκτική προσήλωση όταν είδα για πρώτη φορά τους πίνακες του Gustav Klimt στο παλάτι Belvedere, η Karlsplatz με την Εκκλησία του Αγίου Καρόλου, η Kaertner Strasse, ο πιο «βιεννέζικος» εμπορικός δρόμος. Πήγαινα, ξαναπήγαινα στα πάρκα, στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης απέναντι από το Hofburg, τα χειμερινά Ανάκτορα των Αψβούργων Αυτοκρατόρων, κι όλα ήταν εκεί, όπως τότε. Σα να με πρόσμεναν κάθε στιγμή, πάλι σαν για πρώτη φορά…
Ένα πρωινό, την τρίτη μέρα αυτού του ταξιδιού μου, επισκέφθηκα πάλι το σπίτι όπου είχε ζήσει ο Beethoven κοντά στο κέντρο της πόλης, το λεγόμενο «Pasqualati Haus». Εκεί όπου, το 1996, ο επιστάτης του μουσείου, ένας ηλικιωμένος Αυστριακός, μου μίλησε σε άπταιστα Ελληνικά όταν του είπα πως είμαι Έλληνας, δεν με άφησε να πληρώσω εισιτήριο, και αφού με ξενάγησε με κάθε λεπτομέρεια στο χώρο του διαμερίσματος, σήκωσε το γυάλινο προστατευτικό κάλυμμα πάνω απ’ τα πλήκτρα στο πιάνο του Συνθέτη και μπόρεσα να τ’ αγγίξω, παίζοντας με συγκρατημένη συγκίνηση και δισταγμό, τέσσερις συγχορδίες της Ντο μείζονος – τονική, υποδεσπόζουσα, δεσπόζουσα, τονική. Τι άλλο μπορούσα αλήθεια ν’ αποτολμήσω;
Όμως, το ταξίδι αυτό, η Βιέννη αυτή, δεν έφερε πίσω «κάτι από τους ήχους της νιότης». Δεν ήταν ένα ταξίδι επιστροφής ή, ακόμα, αναβίωσης του παρελθόντος και όσων ονείρων είχαν αναθαρρήσει σ’ αυτό. Ήταν μια περιήγηση στη γοητεία και τη γητεία των αναθυμήσεων. Των αναμνήσεων που κάποιες στιγμές μοιάζουν πιο αληθινές από την ίδια ζωή, από αυτό το Εδώ και το Τώρα.
Έπρεπε να έρθει εκείνο το βράδυ, το τελευταίο της παραμονής μου στην αυστριακή πρωτεύουσα, όταν πήγα ξανά, μετά από 9 χρόνια, στο προάστιο του Heiligenstadt, όπου είχε ζήσει ο Beethoven και είχε γράψει, εκτός από μερικά αριστουργηματικά έργα του, την γνωστή σήμερα ως «Διαθήκη του Heiligenstadt», όταν άρχιζε να αντιλαμβάνεται πως η προϊούσα κώφωσή του ήταν μη θεραπεύσιμη. Όταν σήμανε γι’ αυτόν η ώρα ν’ αναμετρηθεί με τη Μοίρα του για χάρη της Τέχνης του.
Την ήσυχη εκείνη βραδιά στο Heiligenstadt, καθώς περπατούσα και ανάσαινα τη δροσερή βιεννέζικη αύρα με το άρωμα που άφηναν τα νυχτολούλουδα στα παράθυρα μερικών σπιτιών -νυχτολούλουδα πρέπει να ήταν-, ήρθαν στο νου μου κάποιοι στίχοι που είχα γράψει λίγα χρόνια μετά, αργά ένα απόβραδο, στο σπίτι όπου ζούσα στο Λονδίνο, καθώς αναθυμόμουν πάλι και πάλι ακούγοντας την 3η Συμφωνία του Beethoven, την «Ηρωική», την πρώτη φορά που βρέθηκα στο Heiligenstadt, το 1994.
Τότε, θαρρώ, απότομα κατάλαβα. Δεν ήμουν στη Βιέννη των 18 ή των 20 μου χρόνων. Ήμουν στη Βιέννη που είχε πια γίνει δική μου, αλλά τώρα, δίχως να το ξέρω, θα αποχαιρετούσα. Έχουν περάσει ήδη 14 χρόνια…
Η πιο επίμονη Αλήθεια που μπορεί μιαν ώριμη νύχτα του φθινοπώρου ή του χειμώνα να δοθεί ως απάντηση στα οριστικώς παρελθόντα Όνειρα είναι η βαθιά Σιωπή. Συνάμα και η συνειδητοποίηση του ανεπίστρεπτα εφήμερου της ζωής, και όλων όσων πόθησες, είπες, ένιωσες κι έζησες. Μόνον εγώ μπορώ να κρατώ πολύτιμη μέσα μου τη θύμηση της πρώτης φοράς στο Burggarten με το άγαλμα του Mozart και το μουσικό κλειδί του Σολ καμωμένο από κόκκινα λουλούδια πάνω στο πράσινο του πάρκου μπροστά του. Στο «Film Festival», κάθε καλοκαίρι έξω από το Δημαρχείο της Βιέννης, με προβολές μαγνητοσκοπημένων συναυλιών και όπερας που διηύθυναν μεγάλοι μαέστροι. Το 1992, θυμάμαι, το φεστιβάλ ήταν αποκλειστικά αφιερωμένο στον Herbert von Karajan
Η πρώτη φορά που βρέθηκα σε συναυλία με έργα Mozart στη Musikverein, σ’ αυτό το θαύμα της ακουστικής που έχει η ιστορική αίθουσα. Δίπλα στο κτίριο της Όπερας, στα συντριβάνια, όπου είχα καθίσει το τελευταίο απόγευμα εκείνου του νεανικού ταξιδιού μου περιμένοντας να συναντήσω την Madeleine, την κοπέλα με την οποία είχαμε γνωριστεί κατά τη διάρκεια της περιήγησης σε τόσες αυστριακές πόλεις με το ταξιδιωτικό group της Austrian Airlines. Τότε που χτυπούσε δυνατά η καρδιά μου ήταν άραγε από τον έρωτα για τη Βιέννη ή από την θλίψη του αποχαιρετισμού με αυτό το κορίτσι, με το άγγιγμα, το αγκάλιασμα καθώς θα γινόταν ένα ακόμα από τόσα ίχνη μιας ζωής του άφευκτα εφήμερου, που κάποια στιγμή θα χαθούν; Που μόνο εγώ μπορώ να τα κρατώ ζωντανά…
Η Νιότη, στα πρώτα σκιρτήματα και τολμήματά της, στο πρώτο-πρώτο θαλερό της άνθισμα, έχει μιαν ακατάδεκτη σιγουριά στον εαυτό της, μια παράφορη αυτοβεβαιότητα. Πιστεύει πως ζει και αναπνέει, ζεις και αναπνέεις κι εσύ μαζί της μέσα στα θέλγητρα και τη μαγγανεία της, έναν αέρα αιωνιότητας. Μόνο όταν η πρώτη νιότη περάσει, λαβωμένη από την αλήθεια του αμείλικτου Χρόνου και τις τόσες ατέλειες και κακότητες του ανθρώπου, μόνον τότε αρχίζεις να καταλαβαίνεις πως η μοναδική βεβαιότητα στη ζωή δεν μπορεί παρά να είναι η αβεβαιότητα για το Σήμερα και για το Αύριο. Αυτή η βιωματική μετάβαση από την υπερηφάνεια, τη σιγουριά, και την ελπίδα στη βαθιά και αναπόφευκτη κατανόηση -όχι όμως πάντα και την αποδοχή- για το εφήμερο του Άνθρωπου. Αυτό το «γέρας» γνώσης που σου δίνει, και σου αφήνει σαν στυφή γεύση μέσα σου, η ζωή, είναι ένα «γέρας» σαν ιδιότυπο «γήρας», η ωρίμανση μπροστά στο Ανέφικτο των πιο ειλικρινών και τολμηρών Ονείρων μας. Και μια πίκρα σιωπηλή και ακύμαντη μπροστά στα δειλινά χρώματά τους… Η ζωή μας είναι καμωμένη από δειλινά. Αυτή τη σκέψη κρατούσα στο νου, όταν σήμερα -ήταν ήδη πια πολύ αργά- σηκώθηκα από την μικρή πολυθρόνα αφήνοντας το βιβλίο που κρατούσα, και έβαλα ν’ ακούσω το 2ο Μέρος από το Κοντσέρτο σε λα μείζονα, αρ. 23, KV 488, του Mozart. Αυτό το, απόλυτης αρμονικής σοφίας και εκφραστικότητας, συνομίλημα ανάμεσα στο πιάνο, που ακούγεται μόνο του στην αρχή πριν την ορχήστρα, στην τονικότητα της Φα δίεση ελάσσονος, τη μοναδική φορά που ο συνθέτης αξιοποίησε αυτήν την τονικότητα σε ένα από τα έργα του. Και σαν ν’ αναδύεται από μιαν απόμακρη σιγή, η ορχήστρα ανταπαντά, και σταματά πάλι και πάλι μπρος στα σπαρακτικά «solo» τμήματα του πιάνου που ακολουθούν, μέχρι την τελευταία σελίδα, όπου η μουσική γραφή με οριακή απλότητα στη δομική εκφραστική της, πιάνο και ορχήστρα ηχητικά συνυφασμένα, μοιάζει να σταματά, να σιωπά, φτάνοντας στο μουσικά και το ανθρώπινα Άφατο. Το Άφατο, ίσως του Πόνου ή της Παραίτησης. Ή του αμετάκλητα περασμένου που μπορεί ν’ αναζεί κάποιες στιγμές μόνο στη Μνήμη…
«Κάποτε μες στα όνειρά μας ομιλούνε,
κάποτε μες στη σκέψη τες ακούει το μυαλό.
Και με τον ήχο των για μια στιγμή επιστρέφουν
ήχοι από την πρώτη ποίηση της ζωής μας –
σα μουσική, τη νύχτα, μακρυνή, που σβύνει».
• Επικοινωνήστε με τον συγγραφέα:
https://www.facebook.com/kostis.meintanis
