Στον πρώτο τόμο (‘’Η βούληση για γνώση’’) ο Φουκώ εξετάζει ανάμεσα στ’ άλλα, κάποιες θεμελιακές αρχές για τη φύση της εξουσίας. Με τη λέξη ‘’εξουσία’’ νοείται όχι ο κανόνας ως τρόπος καθυπόταξης ή η κυριαρχία μιας ομάδας σε βάρος μιας άλλης αλλά ούτε το σύνολο των θεσμών μέσω των οποίων υποτάσσονται οι πολίτες στο κράτος. Αντίθετα σημαίνει την πολλαπλότητα των σχέσεων δύναμης που είναι εμμενείς, δηλαδή πιο απλά η αρχή τους και ο σκοπός τους βρίσκονται στο εσωτερικό τους, στις στρατηγικές τους, στα στηρίγματα τους που υλοποιούνται από το νόμο, στους κρατικούς μηχανισμούς και στις κοινωνικές ηγεμονίες. Επομένως η ‘’εξουσία’’ είναι ένα πολλαπλό δίκτυο με στρατηγικές και νομική στήριξη που βασίζεται σε κρατικούς μηχανισμούς και ηγεμονίες.
Οι σχέσεις εξουσίας είναι εμμενείς, δηλαδή δε βρίσκονται σε σχέση εξωτερικότητας με άλλες σχέσεις πχ τις οικονομικές ή τις σχέσεις φύλου ούτε έχουν θέση υπερδομής ως αιτία από την οποία πηγάζουν οι υπόλοιπες ή η αντίθεση ανάμεσα σε κυρίαρχους και κυριαρχούμενους. Η ίδια η αντίσταση δε συνιστά έναν αντίθετο πόλο σε σχέση εξωτερικότητας προς την εξουσία αλλά πρόκειται για αντιστάσεις με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, πολυσχιδείς και εγγράφονται μέσα στην εξουσία χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η εξουσία μπορεί να κερδίζει πάντα.
Στο δεύτερο τόμο (‘’Η χρήση των ηδονών’’), εξερευνά την ιστορία της σεξουαλικότητας στην αρχαία Ελλάδα που περιγραφόταν με τον όρο ‘’αφροδίσια’’. Ανάμεσα στ’ άλλα, εξετάζει τη θέση της γυναίκας, το θεσμό του γάμου και την ομοφυλοφιλία. Ήδη ο Ιπποκράτης αναφέρεται στη ‘’λαγνεία’’ ως μέσο θέρμανσης και αδυνατίσματος. Ο Πλάτωνας από την άλλη συσχετίζει την ηδονή με την οδύνη που προκαλεί συστολή, μορφασμούς και τινάγματα ώστε ο ‘’πάσχων’’ να απολαύσει ‘’μέχρι θανάτου’’.
Όσο για τη σχέση αντρών και γυναικών, σύμφωνα με το Δημοσθένη, για τον παντρεμένο άντρα υπάρχουν οι εταίρες που προορίζονται για την ηδονή, οι παλλακίδες για τις σπιτικές ασχολίες και οι σύζυγοι για την αναπαραγωγή του οίκου. Το ίδιο το γυναικείο σώμα μέσω της αντρικής διείσδυσης και της απορρόφησης του σπέρματος ισορροπεί μια και αυτό είναι το κλειδί για τη ροή των χυμών του (Ιπποκράτης).
Η αμφιφυλοφυλία των αρχαίων ερμηνεύεται ως η δυνατότητα της επιθυμίας ενός άντρα ή μιας γυναίκας λόγω της ‘’ομορφιάς’’, ανεξαρτήτως φύλου, που η φύση εμφυτεύει στην καρδιά του άντρα. Στο πλατωνικό Συμπόσιο, όταν ο Αριστοφάνης παίρνει το λόγο, αφηγείται το μύθο της διαίρεσης των πρωτόγονων όντων εξαιτίας της οργής των θεών που διαχωρίζονται σε δύο μισά (αν το αρχικό άτομο ήταν αρσενικοθήλυκο, διαιρείται σε αρσενικό και θηλυκό ενώ αν ήταν ολόκληρο αρσενικό ή θηλυκό σε δυο αρσενικά η δύο θηλυκά).
Έτσι, ο έρωτας είναι η αναζήτηση που κάνει κάθε πλάσμα για το μισό του με το οποίο διαχωρίστηκε βίαια και δημιουργούνται ομοφυλόφιλοι ή ετεροφυλόφιλοι άνθρωποι σε ανάμνηση της πλατωνικής άποψης ότι οι ψυχές νιώθουν νόστο για αυτό που ήταν κάποτε η πατρίδα τους. Παράλληλα, εμφανίζεται συμμετρία και ισότητα ανάμεσα στον ερώμενο (αυτόν που αγαπιέται και που συνήθως ήταν ένας νεαρότερος άντρας ) και στον ερώντα (αυτόν που αγαπά και που συνήθως ήταν ένας ώριμος άντρας). Παύει, πλέον, η ανισότητα που συνεπαγόταν ως τότε η σχέση αυτή λόγω ηλικίας, εμπειρίας και νοητικής ικανότητας.
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει κανείς είναι ότι δεν υπήρχε στην αρχαιότητα η ιδέα ότι μια θεία δύναμη υπαγορεύει κώδικες ρύθμισης της σεξουαλικής συμπεριφοράς ή θεσμούς για να εφαρμόζονται σεξουαλικές απαγορεύσεις (Ντόβερ). Παρολ΄ αυτά, η σεξουαλική ηθική που αναφερόταν πάντα στον ελεύθερο άντρα και βασιζόταν στην ανισότητα δούλων και γυναικών, εξέφραζε τη σχέση ανάμεσα στην ελευθερία του ίδιου, τις μορφές εξουσίας του και την πρόσβαση στην αλήθεια.
Στον τρίτο τόμο (‘’Η επιμέλεια εαυτού’’), το αντρικό όργανο, το ‘’αναγκαίον’’, σχετίζεται στη ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα με την οικογένεια, τον πλούτο, τη ρητορική δεινότητα, την κοινωνική θέση, την πολιτική, την ελευθερία και το όνομα του πολίτη. Κάθε άτομο οφείλει να μεριμνά και να επιμελείται τον εαυτό του (‘’cura sui’’, ‘’εαυτού επιμελείσθαι’’). Την άποψη αυτή τη συναντάμε στον Απουλήιο, στους επικούρειους (το μνημονεύει ο Σενέκας) και στον Επίκτητο. Σημαίνει την επιμέλεια, την άσκηση, το μόχθο και αναφέρεται στις καθημερινές δραστηριότητες ενός νοικοκύρη ή ενός ηγεμόνα ή τη φροντίδα σε έναν άρρωστο αλλά και τις τιμές στους θεούς και στους νεκρούς.
Η φυσιολογία της σεξουαλικής πράξης είναι ίδια όπως και στην προηγούμενη εποχή. Ο χυμός της γυναίκας είναι όμως λιγότερο επεξεργασμένος και ολοκληρωμένος, γεγονός που συντελεί στο να επιδρά λιγότερο στο σχηματισμό του εμβρύου. Επίσης, αν και η αποχή και η παρθενία δε θεωρείται ως καθήκον, εμφανίζεται η σεξουαλική δραστηριότητα και για τα δύο φύλα ως ευπάθεια και παθογόνα, αμφίσημη, με αποτέλεσμα να συνίσταται η αποχή.
Γι’ αυτό, ο Γαληνός προτείνει για τους σώφρονες ανθρώπους να μην κάνουν χρήση των ‘’αφροδισίων’’ για λόγους ηδονής παρά μόνο για λόγους υγείας (πχ να θεραπεύσουν μια ασθένεια). Τέλος, ο αυνανισμός για το Διογένη τον Κυνικό ήταν χειρονομία της ίδιας της φύσης που αν είχε γίνει, θα είχε αποφευχθεί ο Τρωικός Πόλεμος και γι’ αυτό την έκανε δημόσια ενώ συνήθιζε να αφηγείται ότι τη διδαχθήκαμε απ’ τους θεούς (ο Ερμής έδωσε τη συνταγή στον Πάνα και αυτός με τη σειρά του στους βοσκούς ενώ ήταν ερωτευμένος χωρίς ανταπόκριση με την Ηώ). Αντίθετα, η ιατρική ηθική των πρωτοχριστιανικών χρόνων είναι απογυμνωμένη από την επιθυμία και την ηδονή. Η θέση της γυναίκας στο γάμο αναβαθμίζεται και απαξιώνεται ο έρωτας προς τα αγόρια. Συμπερασματικά, προλογίζει τις καθοριστικές αντιλήψεις του χριστιανισμού για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα.
