Γιατί αγοράζουμε περισσότερα βιβλία απ’ όσα μπορούμε να διαβάσουμε; | Αικατερίνη Τεμπέλη | Άνεμος magazine

Άνεμος Magazine 21/10/2018 0

Αυτό το ερώτημα απασχολεί αρκετούς βιβλιόφιλους τελικά ανά τον κόσμο. Κι επειδή σ’ αυτή την κατηγορία ανήκω κι εγώ, των ανθρώπων δηλαδή που έχουν περισσότερα βιβλία απ’ όσα θα προλάβουν να διαβάσουν όσο ζουν κι αγοράζω κι άλλα, μελέτησα με μεγάλο ενδιαφέρον κάποια σχετικά άρθρα που δημοσιεύτηκαν αυτό το διάστημα κυρίως στους New York Times, αλλά και στον Guardian παλιότερα κ.ο.κ.

Είναι λοιπόν ίσως μια ένδειξη αποτυχίας αυτή μας η συνήθεια; Δείχνει κακό υπολογισμό του χρόνου, αποτελεί οικονομική σπατάλη ή μήπως αντίθετα σχετίζεται με την ανάγκη μας για εξέλιξη; Με την επιθυμία μας να κατέχουμε αλλά και να κληροδοτήσουμε κάτι αξιόλογο; Με τη φιλοδοξία μας ακόμη να τα μάθουμε όλα, κατά το δυνατόν; Ίσως όλ’ αυτά μαζί και πολλά ακόμη.

Το ξέρατε αλήθεια πως υπάρχει μια λέξη για εμάς που έχουμε στοίβες αδιάβαστων βιβλίων στα κομοδίνα, τα γραφεία μας κτλ. Η λέξη αυτή είναι το tsundoku. Και προσδιορίζει το «πρόσωπο που κατέχει πολλή μη αναγνωσμένη λογοτεχνία». Προέρχεται από την Ιαπωνία της δεκαετίας του 19ου αιώνα, της εποχής Meiji δηλαδή.

Κι υπάρχει και μια άλλη νέα λέξη: antilibrary. Αυτή αφορά τα αδιάβαστα βιβλία της βιβλιοθήκης μας τα οποία θεωρούνται πιο πολύτιμα απ’ τα διαβασμένα. Συγκεκριμένα ο Nassim Nicholas Taleb υποστηρίζει πως αποτελούν μιαν “αντί-βιβλιοθήκη”, ένα ερευνητικό εργαλείο που πρέπει να περιέχει όλα όσα δεν γνωρίζουμε.

Επικαλείται μάλιστα τον Uberto Eco, που όταν θαύμαζαν την τεράστια βιβλιοθήκη του και τον ρωτούσαν αν έχει διαβάσει όλ’ αυτά τα βιβλία απαντούσε ενοχλημένος, απροσδόκητα: “Όχι. Αυτά είναι που πρέπει να διαβάσω ως το τέλος του μήνα. Τα άλλα τα κρατάω στο γραφείο μου”. Τα αδιάβαστα βιβλία κρύβουν την έκπληξη λοιπόν, εκεί μας περιμένει η νέα γνώση. Είναι μια άποψη κι αυτό, έτσι; Πολύ ενδιαφέρουσα μάλιστα.

Δεν μου φαίνεται πάντως προσωπικά, όπως και του Kevin Mims πως είναι κατάλληλος αυτός ο όρος: antilibrary. Αλλά μικρή σημασία έχει. Καλύτερα να δούμε μαζί τι λέει ο ίδιος άνθρωπος που μας θυμίζει ότι λέξη για τα -ας πούμε- μισο-διαβασμένα βιβλία, τα μερικώς αναγνωσμένα για να το γράψω διαφορετικά, όπως τις ποιητικές συλλογές, τα λεξικά, τις ανθολογίες, ακόμη και τα βιβλία με διηγήματα, δεν υπάρχει:

“Η βιβλιοθήκη ενός ατόμου”, υποστηρίζει ο Mims λοιπόν “είναι μια συμβολική αναπαράσταση του μυαλού του. Ένας άνθρωπος που εγκαταλείπει την βιβλιοθήκη του ίσως θεωρεί πως ξέρει πια όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζει και πως ό,τι δεν γνωρίζει δεν μπορεί να τον βλάψει. Δεν έχει καμιά επιθυμία να συνεχίσει ν’ αναπτύσσεται διανοητικά. Ενώ ο άνθρωπος που συνεχώς διευρύνει την βιβλιοθήκη του, κατανοεί τη σημασία που έχει να παραμένει περίεργος, ανοιχτός σε νέες ιδέες και φωνές”.

Συμφωνείτε; Η δική μου γνώμη είναι πάντως πως ισχύει αυτό που λέει. Κι η αντίσταση προς το καινούριο, που δεν περιορίζεται μόνο στις αναγνωστικές μας συνήθειες, δείχνει γενικά παγιωμένες αντιλήψεις και κλειστά κυκλώματα σκέψης. Χρειάζεται μια επαγρύπνηση για να μην πέφτουμε σε τέλματα κι απομονώσεις όσο ο κόσμος μεταβάλλεται.

Κι η δια βίου μάθηση, μας κάνει σίγουρα σοφότερους, πιο διαλλακτικούς, ίσως κι εξυπνότερους κι υγιέστερους. Ο χρόνος όμως βάζει εμπόδια στις αναγνωστικές μας ορέξεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι πια είμαστε πολυάσχολοι, οι υποχρεώσεις μας είναι ποικίλες κι οι ώρες που μπορούμε να διαθέσουμε αποκλειστικά για μας όλο και συρρικνώνονται.

Το διάβασμα μοιάζει δυστυχώς σαν μια κουλτούρα που πεθαίνει στη ψηφιακή μας εποχή κι οι λίγες, λίγοι που αντιστεκόμαστε δεν μπορούμε ν’ ανταποκριθούμε στον ολοένα αυξανόμενο εκδοτικό οργασμό. Ωστόσο αξίζει να επιστρέφουμε και στα παλιά μας βιβλία κι όχι μόνο να επιδιώκουμε να ξεκοκαλίσουμε κάθε τι νέο. Έχουμε άλλωστε λίγο-πολύ όλοι μας μια Quantum Library.

Τι ακριβώς έχουμε; θ’ αναρωτηθήκατε εύλογα. Να εξηγήσω εδώ, τώρα, πως σ’ αυτήν την βιβλιοθήκη που ονομάζεται Quantum, συμπεριλαμβάνονται εκείνα τα ήδη αναγνωσμένα βιβλία που μας προσφέρουν νέες γνώσεις ή διορατικότητα με κάθε επανάληψη ανάγνωσης. Επομένως και τα παλιά βιβλία έχει νόημα να ξαναδιαβάσουμε. Είτε επειδή τα διαβάσαμε πρόωρα κι έτσι ή δεν τα καταλάβαμε ή τα ξεχάσαμε, είτε επειδή απλώς μας αρέσουν και νιώθουμε όμορφα στην οικειότητα των φράσεών τους που ωστόσο κάτι διαφορετικό μας κάνουν πλέον να προσέξουμε.

Ναι, αλλά πότε θα μου πείτε; Πώς θα τα προλάβουμε παλιά και καινούρια βιβλία; Τι πρέπει να γίνει λοιπόν; Να μεγαλώνουν οι ενοχές μας και να καταπιεζόμαστε ώστε να πετύχουμε και τον μηνιαίο/ετήσιο αναγνωστικό μας στόχο, μες τους τόσους άλλους για τους οποίους πασχίζουμε καθημερινά; Ή τάχα να διαβάζουμε γρήγορα, διαγώνια, πεταχτά κτλ, όπως προτείνουν διάφοροι στις μέρες μας που επινοούν ανάλογα τρικ;

Όχι βέβαια. Διαφωνώ απολύτως. Η ανάγνωση έχει νόημα όταν μας δίνει χαρά, μας ηρεμεί και την απολαμβάνουμε. Όταν μπορούμε να εμβαθύνουμε, να “μπούμε” στις ζωές των μυθιστορηματικών ηρώων, να ταξιδέψουμε μαζί τους. Όταν μας δημιουργεί ερωτήματα φιλοσοφικά, ηθικά, που καλούμαστε ν΄ απαντήσουμε κι έτσι να εξελιχτούμε. Μόνο τότε.

Και μου άρεσε πολύ η άποψη της Jessica Stillman που σε ελεύθερη μετάφραση λέει περίπου ότι τα αδιάβαστα βιβλία μας δείχνουν αν μη τι άλλο την επίγνωση της άγνοιάς μας για διάφορα ζητήματα. Αλλά το να γνωρίζουμε πόσα αγνοούμε, μας κάνει αυτόματα να διαφέρουμε απ’ τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων.

Κι αυτό δεν είναι καθόλου λίγο. Ας κάνουμε λοιπόν το καλύτερο που μπορούμε, ας βρούμε χρόνο καταργώντας μια συνήθεια όπως το να βλέπουμε τηλεόραση ή μειώνοντας μιαν άλλη όπως το ηλεκτρονικό σερφάρισμα, χωρίς άγχος γι’ αυτή τη μικρή ή μεγάλη -ανάλογα πως το βλέπει ο καθένας μας- απόλαυση που είναι η ανάγνωση. Χωρίς τον κρυφό πόθο δηλαδή να μειώσουμε σιγά-σιγά τον αριθμό των αδιάβαστων βιβλίων που μας στοιχειώνουν. Αρκετό άγχος δεν έχει ήδη η ζωή μας; Γιατί να προσθέτουμε κι άλλο;

Πηγές:

All Those Books You’ve Bought but Haven’t Read? There’s a Word for That
WWhy Unread Books Are More Valuable to Our Lives than Read Ones Rethinking Your Personal Library: An Introduction To Quantum And Antilibrary
Book reading — a dying culture
The art of buying books and never reading them
What unread books can teach us
Umberto Eco’s Antilibrary: Why Unread Books Are More Valuable to Our Lives than Read Ones
Rethinking Your Personal Library: An Introduction To Quantum And Antilibrary