Είναι κάποιες στιγμές, που αόρατες δυνάμεις συνεργάζονται μυστηριακά για να δημιουργήσουν εντροπικά κάτι μοναδικό. Για το χώρο της λογοτεχνίας αυτή η μαγική μετάλλαξη είναι απαραίτητο να υλοποιείται κάθε φορά, προκειμένου να συνθέτει με την αστερόσκονη των ονείρων μας και την αύρα της τέχνης, εκείνο που η λογική φοβάται να προσεγγίσει! Για να συμβεί βέβαια αυτό είναι απαραίτητο, ο φορέας , ο λογοτέχνης να είναι ικανός προς τούτο και τότε ναι είναι δυνατόν ακόμη και η λάσπη να γίνει χρυσή!
Η εκλεκτή συγγραφέας Ελισάβετ Ιακωβίδου, της οποίας την τιμή έχω σήμερα να παρουσιάζω το βραβευμένο μυθιστόρημά της «Χρυσή λάσπη», έχει κατορθώσει να μας μεταλαμπαδεύσει μέσα από τις σελίδες του έργου της, τη σαγήνη των συναισθημάτων και τη δύναμη των ιδεών της, με τέτοιο τρόπο, που λάσπη της ζωής να μετατρέπεται σε χρυσάφι. Χρυσάφι δύναμης και προτύπων για κάθε άνθρωπο.
Ακριβώς σε αυτή την καθολική και ταυτόχρονα δυναμική μετουσίωση των απλών σε σύνθετων, των δεινών σε όνειρα, είναι που καθιστά το παρουσιαζόμενο βιβλίο πολύ σημαντικό. Αυτά τα στοιχεία του έργου άλλωστε ήταν μερικά από τα εκείνα, που οδήγησαν την κριτική επιτροπή της «Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών», να το ξεχωρίσουν και να το βραβεύσει με το πρώτο βραβείο μυθιστορήματος, του 31ου Πανελλήνιου λογοτεχνικού διαγωνισμού της.
Η μορφή και η έννοια του μυθιστορήματος ως εκφραστικό μέσον του λόγου, όπως εμφανίστηκε από τους μεγάλους κλασικούς μυθιστοριογράφους, είναι ένα λογοτεχνικό είδος που συνδυάζει την επίκληση των δυνατών συναισθηματικών καταστάσεων του αναγνώστη με τις υψηλές διανοητικές προσεγγίσεις, με τέτοιο τρόπο που να τέρπει, δηλαδή να ικανοποιεί τον συναισθηματικό μας κόσμο, αλλά και να ψυχαγωγεί, τουτέστιν να μας οδηγεί σε ανώτερες διανοητικές και πνευματικές προσλήψεις και καταστάσεις. Δυστυχώς στην εξελικτική του πορεία το μυθιστόρημα, αντικατροπτίζοντας και το ηθικό και πνευματικό στάτους της σύγχρονης κοινωνίας, σε μεγάλο βαθμό απώλεσε πολλά από αυτά τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του, εκτρεπόμενο σε μια επίπεδη περιγραφή των κατώτερων ενστίκτων και ενίοτε μερικών συναισθημάτων. Επίσης και η λογοτεχνική γλώσσα, ως μέσον έκφρασης αλλά και σκέψης και ιδίως ως παράγοντας αισθητικής ικανοποίησης εκφυλίστηκαν και μεταλλάχθηκαν σε επιφανειακές προσεγγίσεις και ελλειπτικές μορφές λόγου.
Φυσικά αυτή η θέση, που δεν είναι μόνο δική μου, δεν αφορά όλους τους σύγχρονους δημιουργούς. Μερικοί ακόμη έχουν τη βούληση αλλά και την ικανότητα να γράφουν λογοτεχνικά, με ότι ο όρος εμπεριέχει, και φυσικά να πραγματεύονται διαχρονικές αξίες κι έννοιες, χωρίς ωστόσο να χάνουν τίποτα από την αισθητική τους αξία.
Η Ελισάβετ Ιακωβίδου με το βραβευμένο μυθιστόρημά της «Χρυσή λάσπη», μας καλεί να συνταξιδέψουμε, μέσω της γραφής της, με τους ήρωες του έργου της και να ζήσουμε σε μια συναρπαστική περιπέτεια την ένταση των συναισθημάτων και την πληρότητα των πνευματικών αναζητήσεων της. H ιστορία της «Χρυσής λάσπης» διαδραματίζεται χρονικά την εποχή του 13ου αιώνα. Αρχίζει κάπου στον στον ορεινό Ελλαδικό χώρο στην οροσειρά της Πίνδου και εκτυλίσσεται στην απέραντη χώρα των Ρως για να κορυφωθεί στην Κωνσταντινούπολη. Οι ήρωες της ιστορίας είναι οι τσιγγάνοι, ένα κοινωνικό κι εθνικό υποσύνολο, που ανέκαθεν είχαν ν’ αντιμετωπίσουν ποικίλες δυσχέρειες και λειτουργούσαν με ιδιαιτερότητα απέναντι στα όποια προβλήματά τους. Μια ζωή νομάδων, χωρίς σταθερή εθνική ταυτότητα, πάντοτε αποζητώντας την βελτίωση της ζωής τους αλλά κυρίως παλεύοντας να διατηρήσουν την ελευθερία τους.
Τούτο είναι και το μέγιστο ζητούμενο, αλλά ως μέγιστο έχει και το ανάλογο τίμημα. Η Καρμελίτα, ένα δεκατριάχρονο κορίστι, βιώνει με οδυνηρό τρόπο τις πρώτες της εμπειρίες από μια ζωή, που η κοινωνική κατάσταση της φυλής της, της έχει προδιαγράψει. Θα μείνει απαθής, μοιρολάτρης καρφωμένη στη λάσπη, που η ζωή την πέταξε ή θα αναζητήσει τα «σύννεφα του ουρανού» προς μια ανέλυξη στο φως και μια πορεία προς την προσωπική και κοινωνική της καταξίωση κι ευτυχία; Ετούτα είναι τα μεγάλα ερωτήματα που καλείται ν’ απαντήσει. Ο δρόμος μακρύς και ο αγώνας φαντάζει καταλυτικά άνισος!
Οι κακουχίες, οι απογοητεύσεις, οι απώλειες και οι σκληρές δοκιμασίες ορθώνουν τείχος που φαντάζει αξεπέραστο στο δρόμο της αλλά παλεύοντας με το θάρρος του απελπισμένου κι εκείνη τη μυστική δύναμη, που έρχεται να μας κατακλύσει, όταν η θέλησή μας, σφυρηλατημένη στο αμόνι της αρετής και το όνειρο του απέραντου ουρανού, κατορθώσει να καθυποτάξει όλους τους φόβους μας, τότε αίρεται πάνω από το τον ηθικό, πνευματικό και κοινωνικό βούρκο και αποζητάει το ανέφικτο!
Η ζωή της ηρωίδας μας εκτυλίσσεται σαν μια άλλη Οδύσσεια, όπου στο άδηλο και τρομακτικό πέλαγος της ζωής της, την περιμένουν κάθε λογής κίνδυνοι και πειρασμοί κι εκείνη, σαν άλλος μυθικός Οδυσσέας, πληρώνει το τίμημα όχι του δικού της αμαρτήματος, μα εκείνο της ταπεινής καταγωγής της, όπως αιώνες τώρα το πληρώνουν όλοι οι φτωχοί και κατατρεγμένοι της Γης. Όμως όπως πάντοτε μετά το σκοτάδι έρχεται το φως και η Καρμελίτα κατακτά τη δύναμη των αδύναμων! Με διαρκή, σκληρό αγώνα μετατρέπει τη λάσπη, που κάποτε στα παιδικά μάτια της φάνταζε χρυσή, σε πραγματικό πνευματικό και ψυχικό χρυσάφι, όχι απλώς αναζητώντας μα δημιουργώντας τη δική της μυθική «Ιθάκη».
Οι ήρωες του βιβλίου παλεύουν σκληρά με τη μοίρα τους, ταγμένοι κι αυτοί σε ένα προαιώνιο χρέος όλων των ανθρώπων να μεταμορφωθούν μέσα από τον διαρκή αγώνα από χωματοφάγοι σκούλικες σε φωτόπλαστες ψυχές! Σε τούτο τον αγώνα άλλοι καταφέρνουν να ανελιχθούν προς το φως και να δουν την λάμψη των αστεριών στο απέραντο του στερεώματος, έξω από το σπήλαιο της άγνοιας, της πνευματικής και κατ’ επέκταση κοινωνικής τους αιχμαλωσίας και άλλοι, οι λιγότερο δυνατοί, παραμένουν εκεί εγκλωβισμένοι στο χώμα! Μα κι εκείνοι έχουν τη χρησιμότητα τους για το πνεύμα του κόσμου. Γίνονται η λάσπη, που κάποτε θα γίνει χρυσή και θα γεννήσει νέους φτερωτούς ταξιδευτές για την γη του ονείρου και θα έλξουν στην πορεία τους την ανθρωπότητα προς το κοινωνικό, ψυχικό και πνευματικό φως!
Η ψυχή όμως του ανθρώπου έχει τεράστια αποθέματα αντοχής και δύναμης, δε θα παραδοθεί στη μοίρα της αμαχητί και η διαχρονική πορεία της θα είναι ένα ταξίδι από το μηδέν στο άπειρο, σε μια αέναη αναζήτηση του Είναι της. Από την εμπειρία μου γνωρίζω ότι η όποια απόπειρα εξιστόρησης των δρώμενων ενός μυθιστορήματος το μόνο που καταφέρνει είναι να μειώσει την αξία του άμεσου λογοτεχνικού λόγου και συνεπώς κινδυνεύω να υποπέσω σε μέγα ατόπημα αποπειρώμενος να αφηγηθώ τις λεπτομέρειες της ιστορίας. Για το λόγο αυτό θα πειθαρχήσω στη λογική και δεν θα ενδώσω στην παρόρμηση μου να μοιραστώ μαζί σας εκτενέστερα, εκείνα που εισέπραξα από την συμπόρευσή μου με την ομορφιά του λόγου της συγγραφέως. Αντίθετα θα αρκεστώ σε τούτα τα ελάχιστα γενικά, με την προτροπή να το διαβάσετε ή μάλλον να το ζήσετε απολαμβάνοντας ένα σπουδαίο λογοτέχνημα κι ένα γνήσιο καλλιτεχνικό κείμενο, που θα σας συναρπάσει.
Αγαπητοί φίλοι η «Χρυσή λάσπη» είναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα με αλλεπάλληλες ανατροπές, που κυριολεκτικά εκμαυλίζει κι αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη στον κόσμο των ηρώων και των δρώμενων. Φυσικά τίποτα στο σύμπαν δεν γίνεται χωρίς κόστος και η ηρωίδα μας το βιώνει άμεσα κι εμφατικά. Μέσα της συντελούνται ανάλογες ανατροπές και πλήττεται από οδυνηρές απώλειες, τόσο ορατές όσο και αόρατες. Θα αγαπήσει και θα μισήσει, αποζητώντας την πνευματική ολοκλήρωση θα τα καταφέρει; Μένει να το διαπιστώσουμε συνοδοιπορώντας στον φαντασταστικό αλλά τόσο γοητευτικό κόσμο, που η Ελισάβετ Ιακωβίδου, με τη δεξιοτεχνική της γραφή δημιούργησε για όλους μας εκεί ανάμεσα στις σελίδες του βιβλίου, είναι σίγουρο ότι κι εμείς τα πετάξουμε για τους δικούς μας ορίζοντες και θα αντικρίσουμε στον μακρινό, ασύνορο τέλος του ορίζοντα, ένα νέο φως που θα μετατρέψει και τη δική μας λάσπη της καθημερινότητας σε Χρυσή!
